بسم الله الرحمن الرحیم
اصول دین به عقیده ما شیعیان پنج چیز است : توحید، نبوت، معاد،
عدل و امامت.البته برخی سه اصل را به عنوان اصل دین و دو اصل دیگر را اصول مذهب می
نامند که مجموعا پنج اصل می شود.(1)
و اما آیه یا روایتی نداریم که در آن اصول دین یا فروع دین در
کنار هم آمده باشد.بلکه لا به لای آیات الهی به هر یک از مصادیق اصول دین توجه کاملی
شده است.مثلا در قرآن، سه اصل توحید،نبوت و معاد، مورد توجه خاصی قرار گرفته است.پس،
تعبیر اصول و فروع دین تفسیری است از سوی دانشمندان مسلمان.
علاوه، تعابیر گوناگونی در خصوص مصادیق معینی از مسایل مربوط
به احکام و اعتقادات وجود دارد که آن ها را به عنوان اصول دین یا فروع دین می شناسیم
و آیات و روایات فراوانی در باره اهمیت و جایگاه آن ها در نظام دینی و اسلامی داریم.
اما این تقسیم بندی مشخص یک نوع ابتکار معرفتی از طرف بزرگان دین است.
آنان از مجموعه آیات و روایات به این نتیجه رسیده اند که سه
اصل توحید،نبوت و معاد که زیر بنای همه ادیان آسمانی است، اصول و پایه های دین اسلام
شمرده می شود همان گونه که اصول دیگر ادیان نیز بوده است. به همین دلیل آن ها را به
طور خاص و جداگانه مطرح کرده تقلید در آن ها را جایز ندانستند و این مصادیق را به عنوان
شاخصه تعیین کننده مبانی فکری دین اسلام مطرح کردند.
اما با توجه به فرقه ها و گرایش های گوناگونی که در دین اسلام
به وجود آمد، لازم بود که نگاه عمیق و دقیق اسلام که در قالب سنت رسول خدا و اهل بیت
سلام الله علیهم اجمعین برای ما تبیین شده، به عنوان اصول شاخص و متمایز اسلام معرفی
شود. در نتیجه دو اصل امامت و عدل هم به این اصول ضمیمه شد تا مرز تفکر دقیق اسلامی
و شیعی را به خوبی روشن کند.
شایان توجه است که در اصول دین، تفاوت اساسی بین شیعه و سنی،
مسئله امامت است.
اما در نگاه اهل سنت، بین هر یک از فرقه‌های کلامی آنان، نظیر
معتزله و اشاعره، در تبیین اصول دین اختلافاتی وجود دارد.(2)
با این توضیح که اصل امامت در برابر اهل سنت است که به امامت
مطابق با تفکر شیعی، اعتقادی ندارند و اصل عدل در برابر فرقه اشاعره است که خود تفسیر
خاصی از آن دارند. یعنی: هر چه آن خسرو کند، شیرین بود.
پس در حقیقت، دو اصل امامت و عدل بیان کننده گرایش خاص شیعی
در بین فرقه های اسلامی است.امامیه معتقد است، حقیقت تفکر ناب اسلامی تنها در قالب
همین تفکر معقول و قابل توجیه است و به دلیل اساسی بودن این دو اصل در تفکر شیعی، آن
ها را در ضمن اصول دین مطرح کرده است. در واقع عدل زیر مجموعه توحید و در زمره صفات
الهی است. امامت هم زیر مجموعه اصل نبوت قرار می گیرد و بر اساس اعتقاد امامیه، استمرار
آن محسوب می شود.
پی نوشت ها:
1. ر ک،آملی سید
حیدر، اسرار الشریعه،تهران،انتشارات نشر علمی فرهنگی، سال 1370 خورشیدی، ص 30
2. ر ک،مطهری مرتضی،
آشنایی با علوم اسلامی، بخش کلام،تهران، انتشارات صدرا، سال 1382 خورشیدی، ص 120
