در برخورد مسلمانان با مشرکان و کافران نرم‌خویى و خوش اخلاقی
پسندیده است. ولى تا زمانى که ملایمت در آنان اثرى سازنده داشته و در هدایت و نجات
آنان مۆثّر باشد و نرمى گفتار و رفتار ما سبب شود از عقیده باطل یا عمل ناپسند خود
دست بردارند و اصلاح شوند. و یا اگر این نتیجه حاصل نمی‌شود، دست کم موجب تقویت و جرأت‌یافتن
آنان بر مخالفت با دین و آزار و اذیّت مسلمانان نگردد، و زشتى انحرافشان را کم‌رنگ
نسازد و گناه و لغزش آنان کوچک شمرده نشود.
خداوند، هنگام اعزام حضرت موسى(علیه السلام) و برادرش هارون
به سوى فرعون به آنان دستور می‌دهد: «إِذْهَبا إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى، فَقوُلا
لَهُ قَوْلًا لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشى»؛[1] به‌سوى فرعون بروید
که طغیان کرده است! اما به‌نرمى با او سخن بگویید شاید متذکّر شود، یا (از خدا) بترسد!
این‌که در پرسش، توصیه خداوند به بخشودن کافران دلیل بر بخشش
خداوند گرفته شده است،[2] صحیح نیست؛ چرا که در پایان همین آیه خداوند می‌فرماید:
«لِیَجْزِىَ قَوْمَا بِمَا کاَنُواْ یَکْسِبُونَ»؛[3] تا خداوند هر قومى را به اعمالى
که انجام می‌دادند جزا دهد.
این آیه شریفه نشانگر بخشش آنان از جانب خدا نیست، تا با آیات
دیگر هماهنگی نداشته باشد، بلکه به مۆمنان سفارش می‌کند تا - در برخی موارد خاص - از
رفتار بد کفّار چشم‌پوشی کنند تا خود خدا به حساب اعمالشان برسد.
علامه طباطبایی در این‌باره می‌نویسد: «این‌که خداوند از مۆمنان
خواسته است که متعرّض کفّاری که اعتقادی به قیامت ندارند نشوند، علتش آن است که خداوند
به حال آنان رسیدگی خواهد کرد و جزای اعمال آنان را خواهد داد».[4]
گفتنی است؛ دستور کلی اسلام در مورد برخورد با کفّار آن است
که تا آنان رفتار ناپسندی نداشتند، مسلمانان حق ندارند رفتار ناپسندی با آنها داشته
باشند و حتی اگر با مسلمانان بدرفتاری کردند، تا حد امکان باید آنان را ببخشند مگر
آن‌که چاره‌ای جز دفاع و جنگ نباشد.[5]
1. طه، 43 - 44.
2. مقصود این آیه
شریفه است: «قُلْ لِلَّذینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذینَ لا یَرْجُونَ أَیَّامَ اللَّه...»؛
به مۆمنان بگو: «کسانى را که امید به ایّام اللَّه [روز رستاخیز] ندارند مورد عفو قرار
دهند. جاثیه، 14.
3. جاثیه، 14.
4. طباطبایی، سید
محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص 163، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم،
1417ق.
5. ر.ک: «رفتار مسلمانان
با غیر مسلمانان»، سۆال 1644؛ «تبلیغ دین اسلام با جنگ و حمله به دیگر کشورها»، سۆال
6893.
