پرسش:
آیا این آیه به
معنای امر کردن به فرمان دادن خدا به فسق است:
وَإِذَا أَرَدْنَا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيةً أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُوا
فِيهَا فَحَقَّ عَلَيهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِيرًا(الإسراء/16)
و چون بخواهيم شهري را هلاک کنيم به خوشگذرانانش فرمان می دهیم تا در آن به فسق [و فساد] بپردازند و در نتيجه عذاب بر آن [شهر] لازم گردد پس آن را [يکسره] زير و زبر کنيم
پاسخ:
خدای متعال در سوره اعراف آیه 28 می فرماید:قل ان الله لا
یامر بالفحشاء اتقولون علی الله ما لا تعلمون
پس خدای متعال هیچگاه امر تشریعی به بدی نمی کند بنابراین که امر در آیه شریفه امر (تشریعی) باشد، متعلق «امرنا» نمی تواند فحشاء باشد.
در مورد متعلق «امرنا» احتمالی دیگر نیز داده شده است و آن
این است که امر تکوینی باشد و متعلق آن فسق و فجور باشد.
بنابر این معنا این می شود كه ما نعمت را برايشان افاضه
نموده و بر سبيل املاء و استدراج فراوانش كرديم تا بدين وسيله دسترسيشان به فسق
بيشتر گشته و فسق را از حد بگذرانند و قول بر آنان محقق گردد تا عذاب نازل شود.
علامه طباطبایی از بین این دو احتمال، احتمال اول را بعید می داند به دو دلیل:
يكى اينكه خلاف ظاهر است، چون ظاهر اينكه مى گوئيم:" دستورش دادم و او چنين و چنان كرد" اين است كه دستور به عين همان عملى كه او كرده صادر شده است، و در آيه مورد بحث هم ظاهر اين است كه امر به خود فسق تعلق گرفته باشد، نه به طاعت.
دوم اينكه تا همه اهل يك شهر فسق نورزند بلاى عمومى نازل نمى شود، و با اين حال وجهى نيست كه امر تنها متوجه مترفين شود(ترجمه الميزان، ج13، ص: 82)
پاسخی مشابه:
در تعبیر: أَمَرْنا مُتْرَفِيها
فَفَسَقُوا فِيها، اين امر نمىتواند امر به فسق
باشد زيرا: إِنَّ اللَّهَ لا يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ اعراف/ 28 پس نمىشود گفت:
امر به فسق مىكنيم آنها نيز فاسق مىشوند، پس متعلق آن بايد طاعت باشد، يعنى
مترفين را امر به طاعت مىكنيم ولى آنها از اطاعت خارج مىشوند در اين صورت وعده
عذاب حتمى مىگردد.
الميزان و كشّاف ترجيح مىدهند كه مراد از «امرنا» اكثار نعمت و فراوان كردن وسائل زندگى باشد يعنى: نعمت و وسائل معيشت آنها را زياد ميكنيم، در كشاف مىگويد: امر مجاز است زيرا حقيقت امر كه امر كند فاسق شويد ناممكن است، وجه مجاز آنست كه نعمت آنها را فراوان كند و آن را وسيله معاصى و شهوات گردانند، نگارنده گويد: نظير اين است آيه: فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَيْهِمْ أَبْوابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً :
هنگامى كه (اندرزها سودى نبخشيد، و) آنچه را به آنها يادآورى شده بود فراموش كردند، درهاى همه چيز (از نعمتها) را به روى آنها گشوديم تا (كاملا) خوشحال شدند (و دل به آن بستند) ناگهان آنها را گرفتيم (و سخت مجازات كرديم) در اين هنگام، همگى مأيوس شدند (و درهاى اميد به روى آنها بسته شد). انعام/ 44
تفسير أحسن الحديث، ج6، ص: 49
